Spijt
Het is me in al die jaren twee keer gebeurd. Een model dat, redelijk in paniek, contact opnam met de vraag of ik 'alsjeblieft, alsjeblieft' haar foto's offline wilde halen. Beide keren heb ik meteen toegestemd. Wanneer iemand besluit dat hij of zij een heel ander pad wil gaan bewandelen dan moeten mijn foto's daar geen belemmering voor zijn. Maar het was ook duidelijk dat niet alle fotografen daar voetstoots aan mee wilden werken. Zeker ook de fotografen die betaald hadden voor een shoot. Die hadden natuurlijk ook een punt.
In deze gevallen liep alles met een sisser af, maar wat als een fotograaf of model alle medewerking weigert? Wat zijn dan je opties?
Intrekken van toestemming: kan dat zomaar?
Een veelgestelde vraag is: kan een model de toestemming voor gebruik van de foto’s later intrekken?
Het antwoord is: ja, maar met belangrijke kanttekeningen.
Wanneer mag een model toestemming intrekken?
Het model mag toestemming intrekken als er een zwaarwegend belang is dat zwaarder weegt dan het belang van de fotograaf om de beelden te blijven gebruiken. Dat is maatwerk, maar in de praktijk erkennen rechters en juristen een aantal situaties als zwaarwegend:
Voorbeelden van zwaarwegende belangen van het model:
- Privacy of veiligheid
Bijvoorbeeld als het model wordt bedreigd of lastiggevallen vanwege de foto’s, of als de gezinssituatie of woonplaats herleidbaar is via de beelden. - Veranderde professionele situatie
Bijvoorbeeld als het model een nieuwe baan heeft in een sector waar blootfoto’s ongewenst zijn (zoals onderwijs of overheid). - Culturele of religieuze veranderingen
Het model heeft overtuigingen ontwikkeld of aangenomen waardoor publicatie van naaktfoto’s schadelijk of ongewenst is geworden. - Psychologische of mentale gezondheid
De publicatie veroorzaakt psychisch leed of verergert bestaande psychische problematiek, bijvoorbeeld angststoornissen of depressie. - Reputatieschade
De beelden leiden tot ernstige schade aan de reputatie van het model in de privésfeer of professionele kring.
Let op: Spijt zonder verdere omstandigheden levert juridisch gezien meestal geen zwaarwegend belang op. Er moet echt een aantoonbare reden zijn die juridisch gewicht heeft. Maar het is zeker ook niet per definitie 'eigen schuld dikke bult'. Komt het voor de rechter? Dan zal die afwegen of het door het model aangevoerde belang meer gewicht in de schaal legt dan het belang van publicatie.
Gevolgen van intrekken: is het model schadeplichtig?
Het intrekken van toestemming kan juridische en financiële gevolgen hebben:
- Voor de fotograaf: deze moet in principe stoppen met verder gebruik van de foto’s en ze mogelijk zelfs offline halen of uit portfolio’s verwijderen.
- Voor het model: als het intrekken van toestemming leidt tot schade voor de fotograaf (bijvoorbeeld kosten voor het aanpassen van een website of verlies van inkomsten), kan het model in sommige gevallen schadeplichtig worden.
Of het model daadwerkelijk schadevergoeding moet betalen, hangt af van de omstandigheden:
- Heeft de fotograaf op redelijke wijze op de oorspronkelijke toestemming vertrouwd?
- Heeft het model een zwaarwegend belang dat zwaarder weegt dan het belang van de fotograaf?
- Waren er afspraken in de overeenkomst over het intrekken van toestemming?
- Werd het model of de fotograaf betaald of speelde alles zich af in een meer hobby-matige sfeer.
Let op: Als in de modelrelease of overeenkomst staat dat toestemming niet zonder goede reden kan worden ingetrokken, of dat intrekken kosten met zich meebrengt, dan is dat vaak rechtsgeldig.
Wanneer mag een fotograaf toestemming intrekken?
Niet alleen modellen, maar ook fotografen kunnen toestemming voor gebruik van de foto’s door het model intrekken, vooral wanneer er sprake is van een licentie die herroepbaar is of wanneer het gebruik in strijd is met gemaakte afspraken.
Situaties waarin een fotograaf toestemming kan intrekken:
- Overtreding van afspraken
Als het model de foto’s op een manier gebruikt die niet in de licentie of overeenkomst is toegestaan (bijvoorbeeld commercieel gebruik zonder toestemming). - Misbruik of schadelijk gebruik
Als de foto’s worden geassocieerd met ongewenste of schadelijke contexten (zoals politieke campagnes, haatzaaiing of pornografische platforms zonder toestemming). - Beëindiging van de samenwerking
Bij een ernstig conflict of wanneer de relatie tussen fotograaf en model duurzaam is verstoord, kan de fotograaf het gebruik willen beëindigen.
Let op:
Een onherroepelijke licentie kan niet zomaar worden ingetrokken, tenzij beide partijen dat overeenkomen of er sprake is van contractbreuk.
Ook hier geldt: spijt of een veranderde mening van de fotograaf zonder contractuele of juridische grond is meestal geen voldoende reden om een verleende toestemming in te trekken.
Gevolgen van intrekken door de fotograaf
Als een fotograaf toestemming intrekt:
- Het model moet stoppen met toekomstig gebruik van de foto’s.
- Eerder toegestaan gebruik (zoals reeds geplaatste posts op sociale media) hoeft meestal niet met terugwerkende kracht verwijderd te worden, tenzij dat in de overeenkomst is vastgelegd.
- Als de intrekking zonder geldige reden plaatsvindt of in strijd is met een onherroepelijke licentie, kan het model mogelijk schadevergoeding eisen.
Praktisch advies
- Fotografen: zet altijd in de overeenkomst wat de gevolgen zijn van het intrekken van toestemming. Bijvoorbeeld dat gemaakte kosten of gederfde inkomsten verhaald kunnen worden.
- Modellen: wees je ervan bewust dat toestemming intrekken niet altijd zonder gevolgen is. Bespreek dit vooraf als je twijfelt.
Conclusie
Toestemming voor het gebruik van foto’s is niet in beton gegoten. Zowel modellen als fotografen kunnen — onder specifieke omstandigheden — besluiten om die toestemming in te trekken. Maar dat recht gaat gepaard met verantwoordelijkheden. Door vooraf heldere afspraken vast te leggen in een modelrelease en samen te werken op basis van vertrouwen en goede communicatie, voorkom je onaangename verrassingen achteraf.
Regel je toestemming goed, zeker als je foto's op internet gepubliceerd worden.
Vind je hier iets van of weet je een leuk onderwerp waarover we een blog kunnen schrijven? Laat het hieronder horen!
